XVI. asır, kudretli denizcilerin ve sömürgeci güçlerin dünya ufkunda belirdiği zamanlardı. Özellikle Portekizliler, dünya çapında bir büyük sömürge imparatorluğu hayalinde idiler. Yavaş yavaş Arabistan, Hindistan ve Malaya sahillerine yerleşmeye başladılar. Sömürgeci saldırılarına maruz kalan bölge Müslümanlarının yüzünü döneceği ve yardım isteyeceği tek bir yer vardı: Osmanlı Devleti ve onun kudretli padişahı Kanuni Sultan Süleyman!

Osmanlı Devleti uzaklardaki Müslümanların bu çağrısına kulak verdi ve hemen yeni bir askerî birim kuruldu: Hint Kaptanlığı. İşte bu yeni birimin başına 1547’de getirilen bir amiral olan Piri Reis, İslam tarihinin en seçkin simalarından birisi olacaktı.

Zarif Bir Adam

Piri Reis, aslen Karamanlı bir Türk’tür. 1465 ile 1470 yılları arasında, o tarihlerde Türk deniz üssü olarak bilinen küçük bir sahil kasabası olan Gelibolu’ da doğmuştur. Babası Hacı Mehmet’tir.

Dönemin ünlü Türk tarihçisi İbni Kemal o tarihlerde Gelibolu’da doğan çocuklar için şu tanımlamayı yapmıştır: “Gelibolu’da doğan çocuklar timsah gibi su içinde büyürler. Beşikleri ecel tekneleridir. Sabah ve akşam gemi seslerinin ninnisiyle uyurlar.” Bu benzetmeyle büyüyen geleceğin büyük denizcisi Muhiddin Piri, on bir yaşına kadar bu şirin sahil kasabası Gelibolu’da yaşadı ve devrin en önemli Türk kaptanlarından olan amcası Kemal Reis’in yanında yetişti. Akdeniz’de gezmediği sahil, liman ve ada kalmadı. Bu seferleri sonucunda 25 yaşına geldiğinde kaptanlık unvanını aldı. Navarin’in Venediklilerden alınma müjdesini İstanbul’a götürme onuru da kendisine verildi.

Piri Reis’in denizciliği öğrendiği isimler XVI. asırda devrin en ünlü denizcileriydi. Örneğin Gelibolu açığında gemisi batan ve boğularak ölen amcası Kemal Reis’ten sonra Oruç Reis’in daha sonra da Hızır Reis’in yanında çalıştı, Mısır’ın fethinde bulundu.

Kanuni devrinin en kudretli devlet adamı Makbul (Pargalı) İbrahim Paşa, Mısır’ı denetlemeye giderken bindiği geminin kaptanı Piri Reis idi. Paşa, bu yolculukta bilgi ve zekâsına hayran kaldığı Piri Reis’i danışman olarak görevlendirdi. Dönüşte de kendisini Kanuni’ye anlattı ve bir hayli övdü. Bunun üzerine sahasındaki dehası çok çabuk anlaşıldığından 1547’de Hind Kaptanı olarak tayin edildi.

Öyle ki devrin en kudretli Türk amirali Barbaros Hayreddin Paşa, Muradi’ye not tutturarak yazdırdığı bir tür hatıratı diyebileceğimiz Gazâvât-ı Hayreddin Paşa adlı kitabında Piri Reis’i “çok söz anlar, zarif, umera kapılarının usul ve kaidelerinden haberdar” biri olarak anlatmıştı.

En Doğru Harita

Sultan Kanuni’nin altın çağında yaşamış en mühim şahsiyetlerden biri olan Piri Reis, coğrafya ve kartografya âlimiydi. Daha çok Kitab-ı Bahriye adlı coğrafya eseri ve herkesi hayranlıkta bırakan 1513 ve 1528 tarihli iki haritası sayesinde tanınmıştır. 1521’de tamamladığı Kitab-ı Bahriye, Akdeniz ve adalarını tüm detaylarıyla gösteren yüzlerce haritadan oluşan bir kitaptır. Giriş bölümü Muradi tarafından Piri Reis’in ağzından şiirsel biçimde kaleme alınmıştır.

Piri Reis, o dönemin insanlarına yabancı bir bölge olan Atlas Okyanusu’nun da haritasını yapmıştı. Grönland’dan Florida’ya kadar olan bölgenin sahillerini de çizerek, yeni keşfedilen Amerika Kıtası’ndan bahsetmiş ve Dünya’nın yuvarlak olduğunu açıkça söylemiştir. Çizdiği Avrupa haritasının, 1528’de Avrupalılarca çizilen haritadan bile mükemmel olduğu konuyla ilgilenen uzmanlarca dile getirilmiştir.

Piri Reis’in İlk Dünya Haritası

Piri Reis’in adının hemen hemen herkes tarafından bilinmesini sağlayan eserleri, çizdiği iki dünya haritasıdır. Bunlardan birincisi 1513’te yapıldı ve 1517’de Mısır’da, Yavuz Sultan Selim’e sunuldu. Piri Reis’in haritası, elbette ilk dünya haritası değildir. Bundan önce de birçok haritacı tarafından dünyanın o dönemde bilinen bölgeleri kullanılarak haritalar yapılmıştı. Akla en uyan yoruma göre Piri Reis, Kolomb’un bu haritasını görmüş ve başka haritalardan da yararlanarak kendi haritasını çizmişti.

Bu harita dokuz renkte boya ile renklendirilerek deri üzerine çizilmiş 86 cm boyunda, üst kısmı 61 cm, alt kısmı ise 41 cm genişliğinde tam bir dünya haritasının bir parçasıdır. Haritada rüzgârgülleri ve çeşitli yön çizgileri bulunmaktadır. Haritanın üzerinde adı geçen yerlerin özellikleri ve kimler tarafından keşfedildiği yazılıdır.

Piri Reis’in İkinci Dünya Haritası

Piri Reis’in 1528’de Kanuni’ye sunduğu ikinci harita ise sekiz renkte boya ile renklendirilerek ceylan derisi üzerine çizilmiştir. Bu büyük bir dünya haritasının sadece kuzeybatı köşesidir. Bu parçada Atlas Okyanusu’nun kuzeyi, Kuzey ve Orta Amerika’nın yeni keşfedilmiş kıyıları ve Grönland’dan Florida’ya uzanan kıyı şeridi vardır. Piri Reis’in birinci haritasında eksik bilgilerden kaynaklanan yanlışlıklarını burada düzeltmesi, onun gelişmeleri takip eden ciddi bilimsel yöntemini göstermektedir. İlk haritadan daha büyük ölçekli ve gelişmiş bu ikinci harita, teknik olarak döneminin en ileri örneklerindendir.

Piri Reis Amerika Kıtası’nı Anlatıyor